Zadośćuczynienie dla rodziny poszkodowanego w wypadku drogowym
Zadośćuczynienie dla rodziny poszkodowanego w wypadku drogowym jest rekompensatą za doznaną krzywdę, poszkodowany czy jego bliska rodzina może otrzymać świadczenie za szkodę niemajątkową, wiążącą się na przykład z utratą zdrowia w przypadku doznanych obrażeń w wypadku komunikacyjnym.
Główną funkcją zadośćuczynienia dla rodziny poszkodowanego jest funkcja kompensacyjna, będąca swego rodzaju wynagrodzeniem za doznanie krzywdy psychicznej czy fizycznej. Zadośćuczynienie dla rodziny poszkodowanego nie jest w stanie w pełni wynagrodzić poniesionej krzywdy, może jednak w znaczny sposób przyczynić się do polepszenia warunków życia, podjęcia leczenia czy po prostu funkcjonowania w sposób prawidłowy i normalny w społeczeństwie. Sąd zasądzając tę formę rekompensaty, odnosi się w każdym przypadku do indywidualnej, konkretnej sprawy. Bada poszczególne aspekty mające wpływ na doznaną krzywdę, takie jak długotrwałość leczenia, rozmiar doznanych obrażeń, obecny stan psychiczny czy aktywność zawodową i towarzyską.
Zgodnie z treścią Kodeksu cywilnego zadośćuczynienie może zostać przyznane poszkodowanemu, najbliższym członkom rodziny zmarłego poszkodowanego, w skutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Artykuł 448 Kodeksu cywilnego wskazuje, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu czyje dobro zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
W ugruntowanej i utrwalonej w judykaturze Sądu Najwyższego powszechne jest stanowisko, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej, może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego. Zadośćuczynienie dla rodziny poszkodowanego, na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego, było zasądzane najbliższej rodzinie poszkodowanego w przypadku jego śmierci, za naruszenie dóbr osobistych w postaci zerwania więzi rodzicielskiej i niemożliwości dalszego funkcjonowania w pełnej rodzinie oraz poniesionej krzywdy, w postaci bólu psychicznego po stracie najbliższej osoby. W wielu orzeczeniach Sądu Najwyższego czy sądów powszechnych widoczna jest ochrona szczególnej postaci dobra osobistego, jakim jest więź rodzicielska czy prawo do niezakłóconego funkcjonowania pełnej rodziny. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w swoich uchwałach (np. IV CSK 307/09 z dnia 14 stycznia 2010 roku),że dobro osobiste członków rodziny w postaci szczególnej więzi, podlega ochronie na podstawie art.23 i art. 24 Kodeksu cywilnego i w odniesieniu do konkretnych stanów faktycznych, może stanowić podstawę do wypłacenia zadośćuczynienia dla rodziny poszkodowanego.
Czy tylko w razie śmierci poszkodowanego będzie przysługiwać zadośćuczynienie dla rodziny poszkodowanego? Takie zagadnienie było w ostatnim czasie przedmiotem wydanej przez Sąd Najwyższy uchwały z dnia 27 marca 2018 r. (III CZP 69/17).Skład 7 sędziów rozpatrywał to zagadnienie i odniósł się w swojej uchwale, aż do 3 zdanych pytań m.in. Czy w razie poważnego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia osobom najbliższym poszkodowanego może przysługiwać na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne z tytułu naruszenia ich własnego dobra osobistego? Czy zerwanie więzi łączącej osobę poszkodowaną, która doznała poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, z jej osobami najbliższymi, polegające na braku możliwości realizowania kontaktów pomiędzy poszkodowanym a osobami najbliższymi z powodu pozostawania przez poszkodowanego w stanie wyłączającym lub w bardzo znaczącym stopniu ograniczającym samodzielną egzystencję (tzw. stan wegetatywny), może stanowić po stronie osób najbliższych poszkodowanego naruszenie ich dóbr osobistych, w tym mogące podlegać kompensacie w postaci zadośćuczynienia na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego? Sąd Najwyższy na powyższe kwestie odniósł się aprobująco i uznał, że sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu (III CZP 69/17).
Zadośćuczynienie dla rodziny poszkodowanego, który doznał poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia od tego przełomowego orzeczenia Sądu Najwyższego, będzie przysługiwać najbliższym poszkodowanego. Skutki tego orzeczenia dla najbliższych poszkodowanego są jak najbardziej pozytywne. Będą oni mogli ubiegać się o zadośćuczynienie dla rodziny poszkodowanego, nie tylko jak to było dotychczas wobec śmierci poszkodowanego, ale również w przypadku poważnego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Cierpienie rodziny, w której jeden z członków w wyniku określonych zdarzeń, na przykład wypadku komunikacyjnego, staje się osobą o ograniczonej lub wyłączonej samodzielnej egzystencji (tzw. stan wegetatywny) jest nie do określenia. W takiej rodzinie zmienia się praktycznie wszystko. Członkowie rodziny muszą odnaleźć się w zupełnie nowej sytuacji, w zasadzie bez możliwości nawiązania kontaktu z poszkodowanym, co doprowadza do naruszenia dobra osobistego, w postaci szczególnej, czyli życia w rodzinie, poprzez zerwanie więzi łączącej osobę poszkodowaną, na skutek braku realizacji kontaktów, pomiędzy poszkodowanym a osobami najbliższymi. Naruszenie tego dobra będzie stanowić podstawę do zasądzenia zadośćuczynienia dla rodziny poszkodowanego. Co niesie za sobą to orzeczenie w odniesieniu do sytuacji ubezpieczycieli? W przypadku ubezpieczycieli wyrok może być odebrany negatywnie, gdyż od teraz osoby bliskie będą mogły dochodzić zadośćuczynienia dla rodziny poszkodowanego, obok zadośćuczynienia dla poszkodowanego.
Autor artykułu
Prawnik Agnieszka Zaręba