Odszkodowanie z polisy OC sprawcy wypadku

Odszkodowanie z polisy OC sprawcy wypadku przysługuje przysługuje każdej osobie poszkodowanej w wyniku  wypadku drogowego, która poniosła z tego tytułu szkodę – majątkową lub osobową.

Zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, Dz.U. 2003 nr 124 poz. 1152 [zwanej dalej: „ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli”], wprowadza obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (ubezpieczenie OC).

W konsekwencji poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia może dochodzić odszkodowania z polisy OC sprawcy wypadku bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń. Przesłanki oraz zakres tego świadczenia wyznacza z kolei ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 [zwanej dalej: „Kodeksem cywilnym”], umożliwiająca dochodzenie odszkodowania z polisy OC sprawcy wypadku za szkodę majątkową powstałą w związku z tym zdarzeniem.

Na wstępie należy zaznaczyć, że skuteczność dochodzenia odszkodowania z OC sprawcy wypadku na podstawie art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego uwarunkowana jest spełnieniem ogólnych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, do których zalicza się: przypisanie określonej osobie odpowiedzialności (na zasadzie winy lub ryzyka) za zdarzenie powodujące uszczerbek majątkowy, ustalenie szkody, a także pozostawanie tej szkody w adekwatnym związku przyczynowym z ze zdarzeniem ją wywołującym (art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego). Z kolei w myśl art. 362 Kodeksu cywilnego jeśli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosowanie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Osobami uprawnionymi do żądania naprawienia szkody powstałej w związku z wypadkiem komunikacyjnym są bezpośrednio poszkodowani (m.in. kierowca, pasażer, pieszy, rowerzysta). Przysługuje im roszczenie o odszkodowanie z polisy OC sprawcy wypadku zarówno w przypadku poniesienia przez nich szkody majątkowej na osobie, jak i na mieniu.

Jeżeli konsekwencją wypadku komunikacyjnego była szkoda na osobie w postaci uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, poszkodowany na mocy art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego może dochodzić naprawienia szkody obejmującej wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. W orzecznictwie podkreśla się, żądanie „wszelkich kosztów” powinno być konieczne i celowe [vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2008 r., sygn. akt II CSK 425/07]. W praktyce sądowej do tych kosztów zalicza się koszty leczenia (pobytu w szpitalu, konsultacji u wybitnych specjalistów, dodatkowej pomocy pielęgniarskiej, koszty lekarstw itp.), specjalnego odżywiania się, nabycia protez i innych koniecznych aparatów (okularów, aparatu słuchowego, wózka inwalidzkiego itp. [vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1981 r., syng. akt I CR 455/80]. Ponadto do kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia zalicza się wydatki związane z przewozem chorego do szpitala i na zabiegi, z przejazdami osób bliskich w celu odwiedzin chorego w szpitalu, z koniecznością specjalnej opieki i pielęgnacji [vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 1973 r., sygn. akt II CR 365/73], koszty zabiegów rehabilitacyjnych, przygotowania do innego zawodu (np. opłaty za kursy, szkolenia, koszty podręczników i innych pomocy, dojazdów itp.). Ponadto, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 stycznia 2008 r., sygn. akt II CSK 425/07, uzasadnione jest żądanie zwrotu kosztów nabycia samochodu, jeżeli kompensuje kalectwo osoby poszkodowanej i przywraca możliwość łatwego przemieszczania, także w celu skorzystania z pełniejszego zakresu zabiegów leczniczych, wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Szkodą na mieniu odniesioną wskutek wypadku drogowego jest np. uszkodzenie pojazdu i konieczność jego naprawy, wydatki poniesione na holowanie czy nawet uszkodzone ubranie, które poszkodowany miał na sobie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r., sygn. akt III CZP 05/11, odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC obejmuje również celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego. Z kolei w uchwale z dnia 12 kwietnia 2012 r., sygn. akt III CZP 80/11, podjętej na wniosek Rzecznika Ubezpieczonych, Sąd Najwyższy uznał, iż zakład ubezpieczeń zobowiązany jest na żądanie poszkodowanego do wypłaty, w ramach odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia OC, odszkodowania obejmującego celowe i ekonomicznie uzasadnione koszty nowych części i materiałów służących do naprawy uszkodzonego pojazdu. Jeżeli jednak ubezpieczyciel wykaże, że prowadzi to do wzrostu wartości pojazdu, odszkodowanie może ulec obniżeniu o kwotę odpowiadającą temu wzrostowi. Ciężar dowodu w tym zakresie powinien zatem obciążać zakład ubezpieczeń. W konsekwencji poszkodowany dochodzący odszkodowania z polisy OC sprawcy wypadku może domagać się w przypadku uszkodzenia pojazdu mechanicznego, gdy zachodzi konieczność wymiany uszkodzonych części, aby należne odszkodowanie zostało ustalone w oparciu o ceny nowych części bez potrąceń amortyzacyjnych.

Przechodząc do procedury dochodzenia odszkodowania z OC sprawcy wypadku, wypłacenie stosownego świadczenia uwarunkowane jest złożeniem do zakładu ubezpieczeń, w którym sprawca zawartą umowę ubezpieczenia OC, zawiadomienia o szkodzie przez poszkodowanego lub uprawnionego. Jako, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, poszkodowany powinien wraz ze zgłoszeniem przedstawić stosowne dowody, np. dokumenty potwierdzające poniesione koszty (rachunki, faktury), w miarę możliwości oświadczenie sprawcy wypadku o jego winie, kartę informacyjną ze szpitala, zaświadczenia lekarskie, skierowanie na rehabilitację itd. Podkreślenia wymaga fakt, iż roszczenie o odszkodowanie z polisy OC sprawcy wypadku powinno zostać zgłoszone w odpowiednim czasie. Zgodnie bowiem z art. 442¹ § 1 Kodeksu cywilnego roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Co do zasady, licząc od dnia złożenia zawiadomienia zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni (art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli). Odszkodowanie z polisy OC sprawcy wypadku wypłaca się w granicach odpowiedzialności cywilnej podmiotów objętych ubezpieczeniem, nie wyżej jednak niż do wysokości sumy gwarancyjnej ustalonej w umowie.

W przypadku gdyby wyjaśnienie w tym terminie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. W terminie 30 dni, licząc od dnia dokonania zgłoszenia, zakład ubezpieczeń zawiadamia na piśmie uprawnionego o przyczynach niemożności zaspokojenia jego roszczeń w całości lub w części, jak również o przypuszczalnym terminie zajęcia ostatecznego stanowiska względem roszczeń uprawnionego, a także wypłaca bezsporną część odszkodowania (art. 14 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli).

Jeżeli zakład ubezpieczeń uzna, że odszkodowanie z polisy OC sprawy wypadku nie przysługuje poszkodowanemu lub przysługuje w innej wysokości niż w zgłoszonym roszczeniu, zakład ubezpieczeń informuje o tym na piśmie osobę występującą z roszczeniem. W piśmie zakład ubezpieczeń wskazuje na okoliczności oraz podstawę prawną uzasadniającą całkowitą lub częściową odmowę wypłaty odszkodowania, jak również na przyczyny, dla których odmówił wiarygodności okolicznościom dowodowym podniesionym przez osobę zgłaszającą roszczenie (art. 14 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli).

Fakt, iż sprawca uciekł z miejsca wypadku, jego tożsamość nie została ustalona czy też sprawca nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC, nie pozbawia pokrzywdzonego możliwości dochodzenia odszkodowania powypadkowego. W takiej sytuacji zgodnie z art. 108 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli uprawniony do odszkodowania zgłasza swoje roszczenia do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego przez którykolwiek zakład ubezpieczeń wykonujący działalność ubezpieczeniową. Zakład ubezpieczeń nie może odmówić przyjęcia zgłoszenia szkody i po otrzymaniu zgłoszenia roszczenia przeprowadza postępowanie w zakresie ustalenia zasadności i wysokości dochodzonych roszczeń, po czym niezwłocznie przesyła zebraną dokumentację do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego, powiadamiając o tym osobę zgłaszającą roszczenie. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjne jest obowiązany zaspokoić roszczenie w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania akt szkody (art. 109 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli). Jeżeli zaś wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego albo wysokości świadczenia w terminie w terminie 30 dni było niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w terminie 14 dni od dnia wyjaśnienia tych okoliczności (art. 109 ust. 2 art. 109 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli).

Jeżeli zakład ubezpieczeń odmówi przyznania odszkodowania lub przyzna je w wysokości, która nie będzie dla poszkodowanego satysfakcjonująca, możliwe będzie wstąpienie przez poszkodowanego z roszczeniem o odszkodowane z polisy OC sprawcy wypadku na drogę sądową. To, czy właściwy w sprawie będzie sąd rejonowy czy okręgowy zależeć będzie od wartości przedmiotu sporu. Zgodnie bowiem z art. 17 pkt 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296, do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych. Opłata od pozwu sprawie o odszkodowanie powypadkowe z polisy OC sprawcy wyniesie 5% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100 000 złotych (art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398). Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych powództwo o roszczenie wynikające z umów ubezpieczeń obowiązkowych lub obejmujące roszczenia z tytułu tych ubezpieczeń można wytoczyć bądź według przepisów o właściwości ogólnej, bądź przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub siedziby poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia. Zgodnie zaś z ust. 2 tego przepisu w postępowaniu sądowym o naprawienie szkody objętej ubezpieczeniem obowiązkowym odpowiedzialności cywilnej jest niezbędne przypozwanie zakładu ubezpieczeń.

Reasumując, odszkodowanie z polisy OC sprawcy wypadku jest świadczeniem, jakiego poszkodowany może domagać się na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Swoim zakresem obejmuje wszelkie koszty, jakie poszkodowany poniósł w związku z poniesionym uszczerbkiem majątkowym, w tym sumę potrzebną na koszty leczenia oraz, w razie potrzeby, sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Podmiotem zobowiązanym do naprawienia szkody jest zakład ubezpieczeń, w którym sprawca ubezpieczony był obowiązkowym ubezpieczeniem OC. Jeżeli jednak zakład ubezpieczeń uzna roszczenie poszkodowanego o odszkodowanie z OC sprawcy wypadku za niezasadne lub odmówi poszkodowanemu wypłaty satysfakcjonującej go kwoty, ma on możliwość dochodzenia swoich praw na drodze sądowej.

Autor artykułu

Aneta Mlazga – Prawnik

Zobacz także

Zadośćuczynienie za krzywdę doznaną w wypadku drogowym

Odszkodowanie dla osoby bliskiej w razie śmierci osoby bliskiej

Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej

Odszkodowanie dla osoby bliskiej w razie śmierci poszkodowanego

Jeśli Macie Państwo pytania z zakresu odszkodowań zapraszamy do kontaktu, konsultacje z zakresu odszkodowań są zawsze bezpłatne, a porady prawne w tym zakresie są udzielane przez doświadczonych radców prawnych, specjalizujących się w tematyce odszkodowań i ubezpieczeń.

Zapraszamy także do zapoznania się z ofertą naszej Kancelarii w Lublinie w zakresie dochodzenia odszkodowań.