Na czym polega samofakturowanie ?

Zasady wystawiania faktur są uregulowane w Rozdziale I Działu XI ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 nr 54 poz. 535 ze zm.), zwana dalej jako ustawa o podatku od towarów i usług.

Faktura jest podstawowym dokumentem potwierdzającym dokonanie transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług. Wystawienie faktury jest o tyle istotne, iż warunkuje ona możliwość odliczenia podatku w niej naliczonego i w ten sposób realizację zasady neutralności podatku od towarów i usług. Co do zasady obowiązek wystawienia faktury spoczywa na przedsiębiorcy, będącym dostawcą towarów lub świadczącym usługi. Wynika to z art. 106b ustawy o podatku od towarów i usług. Przepisy tego artykułu obligują podatnika do wystawienia faktury, w której udokumentuje sprzedane przez siebie towary oraz świadczone usługi czy to w ramach transakcji krajowych czy wewnątrzwspólnotowych.

Od powyższej zasady wystawiania faktur przewidziany jest wyjątek w postaci instytucji tzw. ,,samofakturowania’’ (ang. self-billing). W przypadku jej zastosowania, to usługobiorca przejmuje obowiązek wystawiania w imieniu i na rzecz sprzedawcy faktur dokumentujących dokonane transakcje. Możliwość zastosowania tej instytucji przewidują przepisy art. 106d ustawy o podatku od towarów i usług, który to wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2014 roku. Warto zatem przyjrzeć się bliżej, na czym polega samofakturowanie?

Wymieniony artykuł określa warunki, których spełnienie jest obligatoryjne dla zgodnego z prawem wystawienia faktury przez nabywcę towarów i usług. Zatem samofakturowanie jest możliwe w odniesieniu do faktur dokumentujących:

1) sprzedaż towarów i usług,

2) zaliczki oraz wszelkie inne płatności dokonane przed dostawą towarów lub świadczeniem usług oraz

3) dostawy towarów i świadczenie usług dokonywanych przez podatnika posiadającego na terytorium kraju siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, z którego dokonywane są te czynności, w przypadku gdy miejscem świadczenia jest terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju świadczącego wymienione transakcje podatnika.

Odpowiadając na pytanie, na czym polega samofakturowanie, należy dokonać dokładnej analizy warunków umożliwiających realizację tej instytucji. Przede wszystkim przed wystawieniem takiej faktury musi zostać zawarta umowa pomiędzy dostawcą a nabywcą towarów i usług w sprawie wystawiania faktur w imieniu i na rzecz tego dostawcy. Taka umowa powinna określać procedurę zatwierdzenia faktur przez podatnika będącego dostawcą. Wskazany przepis nie określa jednak ani formy ani szczegółowej treści takiej umowy. Na pewno musi z niej wynikać porozumienie stron co do takiego sposobu wystawiania faktur. Należy w niej również sprecyzować jakich usług czy towarów będzie dotyczyło samofakturowanie. Dla uniknięcia ewentualnych nieporozumień, należy zachować formę pisemną takiej umowy. Przepis pozostawia również swobodę co do okresu obowiązywania takiej umowy, zatem może ona zostać zawarta na czas określony, jak i na czas nieokreślony.

Kolejnym warunkiem jest istnienie określonej procedury zatwierdzania poszczególnych faktur przez podatnika będącego dostawcą towarów lub usług. Jak podkreślono wyżej, procedura ta powinna zostać zawarta w treści umowy między dostawcą i nabywcą usług, przez co niewystarczającym wydaje się zawarcie takiej umowy w formie ustnej. Sposób zatwierdzenia takich faktur również pozostawiono do wyboru stron umowy. Może on zatem być dowolny, byle został jednoznacznie zawarty w treści umowy. Należy więc przyjąć, że faktura wystawiona przez nabywcę towarów lub usług, staje się w pełni skuteczna dopiero po zatwierdzeniu przez dostawcę tychże towarów i usług i dopiero wówczas pozwala na odliczenie podatku naliczonego. Przy czym,  należy podkreślić, iż dopuszczalna jest forma milcząca takiego zatwierdzenia, zgodnie z Indywidualną Interpretacją Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 24 kwietnia 2014 roku [vide: Intepretacja podatkowa – ILPP2/443-139/14-2/MN]. Na podstawie wskazanej interpretacji przez ową milczącą zgodę, należy rozumieć brak sprzeciwu lub uwag w stosunku do faktury wystawianej przez nabywcę towarów lub usług, w okresie wskazanym w zawartej w umowie, zgłaszanych przez dostawcę tychże towarów lub usług.

Należy zwrócić uwagę, iż wskazany art. 106d zawiera zastrzeżenie, iż takie faktury mogą być wystawiane tylko przez nabywcę będącego podatnikiem. Natomiast na gruncie art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług przez podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Definicja działalności gospodarczej, zawarta w ustawie o podatku d towarów i usług, ma charakter uniwersalny, pozwalający na objęcie pojęciem „podatnik” tych wszystkich podmiotów, które prowadzą określoną działalność, występując w profesjonalnym obrocie gospodarczym. Zatem z grona podmiotów uprawnionych do wystawiania faktur w ramach samofakturowania należy od razu wykluczyć konsumenta, ponieważ dokonuje on czynności, które nie są bezpośrednio związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Pomimo, iż samofakturowanie łączy się z pewnymi niedogodnościami spowodowanymi koniecznością spełnienia określonych przez prawo wymagań, wynika z tej instytucji również wiele korzyści. Przede wszystkim umożliwia nabywcy towarów lub usług kontrolę nad wystawianiem faktur. Do minimum zostaje ograniczone ryzyko konieczności dokonania korekty faktury, gdyż nabywca dysponujący kompetentnym personelem jest w stanie zapobiec błędom na fakturach, a tym samym ich korektom. Co więcej wystawianie faktur przez nabywcę daje możliwość kontroli nad ilością towaru zadeklarowaną na fakturze, a ilością rzeczywiście dostarczonych towarów. Istotne jest również to, iż nabywca może wystawiać faktury bez opóźnień, dzięki czemu będzie mógł terminowo rozliczyć podatek od towarów i usług.

Podsumowując, odpowiadając na pytanie, na czym polega samofakturowanie należy uznać, iż jest to przejście zobowiązania do wystawienia faktury z podatnika dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługi, na podatnika będącego odbiorcą tychże towarów lub usług. Do realizacji tej instytucji dochodzi na podstawie porozumienia stron. Pomimo, iż obaj podatnicy są zobligowani do zachowania warunków określonych w art. 106d ustawy o podatku od towarów i usług, to instytucja ta przynosi wiele korzyści.

Autor artykułu

Michalina Opoka – Prawnik

Zobacz także:

Doręczenie zastępcze w ordynacji podatkowej

Zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika